Je gaat tijdens deze les een tour maken langs verschillende vulkanen in het Middellandse Zeegebied. Er staat telkens stap voor stap uitgelegd hoe je te werk moet gaan.
Lees de onderstaande tekst over vulkaantypen.
Vulkanen behoren tot de meest spectaculaire natuurverschijnselen op aarde. Vulkanologen worden aangetrokken door de hitte die uit de aarde naar bovenkomt. Als het gesmolten gesteente zich binnen de aarde bevindt noemen we het magma. We spreken van lava als het vloeibaar gesteen
te tijdens een eruptie (uitbarsting) op de vulkaanhelling wordt afgezet. Bij sommige vulkanen kan je dichtbij kijken naar lavastromen, maar bij de meeste vulkanen zijn de erupties explosief en moet je zorgen dat je tientallen kilometers uit de buurt bent. In de schoolaardrijkskunde maken we onderscheid tussen twee typen vulkanen, namelijk de schildvulkaan en de stratovulkaan aan de hand van de explosiviteit.
Schildvulkanen komen voor bij een hotspot en divergerende plaatgrenzen, platen die uit elkaar bewegen. Hierdoor ontstaan er rekkrachten. De hotspot zorgt voor een bovennormale magmaproductie door een hogere warmteaanvoer. Door de druk die het magma uitoefent komt de aardkorst langzaam naar boven waardoor deze scheurt. Het magma kan gemakkelijk uit de aardkorst vloeien doordat het magma erg heet is en daardoor zeer vloeibaar. Magma bevat daarnaast weinig gassen. Een schildvulkaan heeft een flauwe helling doordat de lava zich over een groot oppervlak verspreidt. De temperaturen van lava liggen tussen 1500 en 2000 graden. Het vulkanisme dat voor- komt bij schildvulkanen noemen we effusief vulkanisme, dit betekent letterlijk uitvloeien. Het type lava noemen we mafische lava, het bevat weinig silica (de stof die lava taai maakt).
Stratovulkanen komen voor bij convergerende plaatgrenzen, bij platen die naar elkaar toe bewegen, en onder elkaar duiken in een subductiezone. Een subductiezone is de plaats waar twee platen tegen elkaar botsen waarna de oude afgekoelde oceanische plaat wegzakt in de mantel. Tijdens het onderduiken van de platen wordt er water en sediment meegenomen. Het materiaal smelt maar partieel en de druk in de magmahaard neemt toe. Er zitten veel gassen in het magma en het is dik en stroperig waardoor het moeilijk naar buiten kan komen. Op een bepaald moment wordt de druk te hoog waardoor de vulkaan uitbarst. De uitbarsting van een stratovulkaan noemen we explosief vulkanisme, doordat de vulkaan onder hoge druk uitbarst. Stratovulkanen bevatten felsische lava dat uit veel silica bestaat waardoor het erg taai is en langzaam stroomt. Bij explosieve erupties stoot de vulkaan niet alleen lava uit, maar ook grote hoeveelheden as. Stratovulkanen kennen steile hellingen, doordat de lava niet zo ver kan komen en de as op de vulkaanhelling neer dwarrelt. Door dit proces is de vulkaan gelaagd door de afzetting van het vulkanisch materiaal. Bij zware explosieve uitbarstingen kan de vulkaan zoveel magma uit de magmahaard hebben gestoten, dat daaronder een groot gat ontstaat waarin een groot gedeelte van de vulkaankrater kan storten. Er ontstaat dan een zogenaamde caldera, een vulkaanruïne.
De eruptietypen effusief- en explosief vulkanisme kunnen we verder onderverdelen in vier classificatietypen. Het eerste type is een Hawaiiaanse eruptie, waarbij zeer vloeibare lava aan het aardoppervlakte komt. In de lava zitten weinig gassen en het kan zich over een groot oppervlakte verspreiden. Bij Hawaiiaanse erupties worden basaltlagen afgezet. Het tweede type eruptie is d
e Stromboliaanse eruptie waarbij er korte explosies na elkaar optreden waarbij vloeibaar lava (basalt of basaltische andesiet) naar buiten wordt gespuwd. De explosies worden veroorzaakt door het uiteenspatten van gasbelletjes. Door de uitbarstingen ontstaan lavafonteinen waarbij ook lavabrokken en lavabommen naar buiten worden gespuwd. Het derde type is de Vulcano eruptie, dit is een relatief kleine, gevaarlijke explosie waarbij stroperige lava (andesiet of rhyoliet), stenen en as naar buiten wordt gespuwd. De erupties ontstaan doordat de stroperige magma in de kraterpijp waardoor de druk in de magmahaard oploopt. Het vierde type is de Pliniaanse eruptie die het meest gevaarlijke is van alle explosieve uitbarstingen. Tijdens een Pliniaanse eruptie worden kolommen van verpulverde stenen, as en gassen de lucht in geblazen. De erupties worden veroorzaakt door een zeer hoge druk in een diepe magmahaard. Als het gevolg van een Pliniaanse eruptie kan er e en pyroclastische stroom ontstaan. Dit is een lawine van hete as, lucht en vulkanische bommen die met een grote snelheid van de vulkaanhellingen razen. Het stollingsgesteente dat bij een Plinische eruptie wordt afgezet heet rhyoliet, dat bestaat uit zeer felsisch materiaal.
Voorbereiding
– Open Google Earth
– Open het ZIP-bestand: Vulkanen Middellandse Zeegebied
Maak de opdracht Google Earth tour:
– Open de volgende opdracht: Google Earth tour
– Bekijk de video’s via de volgende link: Middellandse Zeegebied
Maak de eindopdracht:
– Open de kaart: Kaart Middellandse Zeegebied
De eindopdracht bestaat uit het creëren van een kaart een kaart over het Middellandse Zeegebied. Tijdens de Google Earth tour heb je de verschillende vulkanen in het Middellandse Zeegebied bestudeerd. Je gaat de kennis over de vulkanen verwerken in een kaart. Open de onderstaande kaart.
Een kaart is een verkleinde tekening van een gebied. Er zijn verschillende soorten kaarten zoals een topografische kaart en overzichtskaart. Je gaat voor deze opdracht een thematische kaart maken. Let op dat een kaart aan bepaalde voorwaarden moet voldoen zodat hij leesbaar is. Zorg dat de kaart aan de onderstaande voorwaarden voldoet.
Voorwaarden:
– Titel: waar gaat de kaart over (denk aan thema en het gebied);
– Symbolen: hoe geef je bv. plaatgrenzen en vulkanen aan op een kaart;
– Kleur: welke kleuren gebruik je bij de symbolen, land, water, ect.;
– Windroos/ noordpijl;
– Legenda: wat moet er in de legenda staan zodat de kaart leesbaar is.
Verwerk de volgende zaken in de kaart:
– Plaatgrenzen: convergent, divergent en transversaal (langs elkaar schuivend). Doe dit door gebruik te maken van kaart 126A Middellandse Zeegebied uit de Bosatlas (54e druk). De breuklijnen zijn al ingetekend in de kaart;
– De namen van de (micro)platen;
– De vulkanen: Etna, Stromboli, Vulcano en Santorini;
– Voor elke vulkaan: classificatie type van de eruptie (Hawaiiaanse eruptie, Stromboliaanse eruptie, Vulcano eruptie en Pliniaanse eruptie).
geowijs.com 